Συμβίωση ως αμοιβαία χρήση - ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

Για άλλη μια φορά παραθέτω στο ιστολόγιο κείμενο του κ. Γιανναρά, όμως την φορά αυτή θέτω κι έναν μικρό πρόλογο μια και δεν πρόκειται για άρθρο περί πολιτικής, όπου κανείς εύκολα μπορεί να διαφωνήσει... Τα πολιτικά άρθρα εξ άλλου γενικώς παρατίθενται απλώς για την επι-κοινώνηση και αυτής ή της άλλης απόψεως. Εδώ όμως δεν έχουμε να κάνουμε με τέτοιους "κατακερματισμούς" του ανθρώπινου βίου, αλλά με ένα κατεξοχήν θέμα που σχετίζεται άμεσα με τον σκοπό λειτουργίας του ιστολογίου: την αληθή σχέση εν κοινωνία. Η οποία κατεξοχήν εδράζεται στην σχέση αγάπης μεταξύ συντρόφων. Και η συγκεκριμένη επιφυλλίδα του Γιανναρά αποτελεί "εκ των ων ουκ άνευ" σε αυτήν την πεποίθηση του γράφοντος για το νόημα και το "τέλος" (σκοπό) της ζωής του καθενός μας...

Ας μου επιτραπεί να εκφέρω γνώμη (όχι αρτιωμένη άποψη) για το «Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης» που η κυβέρνηση ετοιμάζεται να καταθέσει στη Βουλή.

Δυσκολεύομαι να κατανοήσω τις αντιδράσεις ανθρώπων που νομίζουν ότι εκφράζουν την Εκκλησία αρνούμενοι εκ προοιμίου ένα τέτοιου είδους νομοθέτημα της πολιτείας. Μοιάζει να βρίσκονται εκτός τόπου και χρόνου, νομίζοντας ότι η σημερινή ελλαδική κοινωνία, στο σύνολό της, είναι και «πλήρωμα» της Εκκλησίας, επομένως το εκκλησιαστικό Μυστήριο του Γάμου μπορεί να λειτουργεί και ως νομικός θεσμός της πολιτείας για τη ρύθμιση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων της ανδρόγυνης συμβίωσης.

Βέβαια, το «Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης, θέλει να είναι κάτι διαφορετικό ακόμα και από τον θεσμό του Πολιτικού Γάμου: να μειώσει στο ελάχιστο δυνατό την ανάληψη ευθύνης που συνεπάγεται οποιουδήποτε είδους διαπροσωπική σχέση, να κατοχυρώσει τη συμβίωση μόνο ως γυμνή σύμβαση. Σε αυτό το επίπεδο θα μπορούσε ο πολίτης, άσχετα με τη μετοχή του ή όχι στην Εκκλησία, να έχει αντιρρήσεις σοβαρές. Βέβαια, δεν μπορεί να αγνοήσει ότι το νομοθέτημα υπακούει στη λογική του καθολικού σήμερα «τρόπου του βίου», δηλαδή του κυρίαρχου μοντέλου «πολιτισμού»: του φυσιοκρατικού ατομοκεντρισμού που διαμορφώνει και την παραμικρή πτυχή της οργανωμένης συλλογικότητας.

Το κυρίως θλιβερό είναι ότι η πολιτεία στην Ελλάδα σήμερα (αν κρίνει κανείς από τα κείμενα των «θεωρητικών» που εκφράζουν την εξουσία, όποιο κόμμα και αν τη διαχειρίζεται) αναλαμβάνει σε κοινωνικά θέματα νομοθετικές πρωτοβουλίες που δεν μοιάζει να απηχούν ρεαλιστικές συλλογικές ανάγκες. Μάλλον πιθηκίζουν ό,τι «μοδέρνο» και «προοδευτικό» λιμπίζεται η επαρχιωτίλα των καφενείων του Κολωνακίου. Διαφορετικά δεν μπορεί να εξηγηθεί η προκλητική αδιαφορία που χαρακτηρίζει τα κείμενα των «θεωρητικών» της «προόδου» για τη γνησιότητα ή την αλλοτρίωση της ανθρώπινης ύπαρξης σε συνθήκες άκριτου μιμητισμού.

Στον φυσικό θεσμό του γάμου, που οι απαρχές του χάνονται στα βάθη της Προϊστορίας, το τελετουργικό τυπικό, οποιοδήποτε, δηλώνει μπροστά στην κοινότητα την ανάληψη από το ζευγάρι μιας αμοιβαίας ευθύνης, η οποία ιδρύει και υπηρετεί τη σχέση: Θέλω να μοιραστώ τη ζωή με τον συγκεκριμένο «άλλον», δέχομαι δημόσια την ευθύνη και τη διακινδύνευση της σχέσης. Διότι, σχέση δεν είναι η παράλληλη και ασύμπτωτη συνύπαρξη δύο θωρακισμένων εγωισμών, δεν είναι η δυαδική μοναξιά. Η σχέση είναι εκούσιο άθλημα ελεύθερης αντίστασης στον ατομοκεντρισμό, στις ενστικτώδεις ορμές της αυτοσυντήρησης, της επιβολής της κυριαρχίας. Μοιράζονται τη θέλησή τους οι άνθρωποι στη σχέση, διαφορετικά αλλοτριώνουν τη σχέση σε εξάρτηση, υποταγή, εκμετάλλευση του ενός από τον άλλον.

Ενα νομικό πλαίσιο μπορεί να συμβάλλει στην προστασία από την αλλοτρίωση, αλλά η σύμβαση δεν μπορεί ποτέ να υποκαταστήσει το άθλημα της σχέσης, να αποκλείσει τη στεγασμένη μοναξιά, τη δραματική ακοινωνησία. Ειδικά, πάντως, το «Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης» αλλοτριώνει εξ ορισμού τη διαπροσωπική σχέση σε συμφωνημένη αμοιβαία χρήση του άλλου. Ακριβώς όπως όριζε τον γάμο ο Καντ: «Αμοιβαία χρήση ιδιοτήτων του άλλου φύλου» (wechselseifigen Besitz ihrer Oeschlechtseigenschaften)! Με τα αντικείμενα χρήσης δεν σχετίζεται, απλώς τα χρησιμοποιεί. Είναι ιδιοκτησία σου (Besitz) νομικά κατοχυρωμένη.

Και εξαρτάται μόνο από τους όρους της σύμβασης να επιλέξει κανείς ετερόφυλο ή ομόφυλο αντικείμενο χρήσης. Το «Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης» είναι ένα «επικοινωνιακό» εύρημα για τη νομιμοποίηση και κατοχύρωση δικαιωμάτων σε περιπτώσεις που η σεξουαλική ιδιαιτερότητα αποκλείεται να παραγάγει σχέση γονεϊκής δημιουργίας και ευθύνης. Η σύμβαση υπερισχύει και των σκοπιμοτήτων της φύσης κατοχυρώνοντας το άτομο, με τις ηδονικές επιλογές του, αποκλειστικά.

Θα θεωρούσα αυτονόητο, όσοι μετέχουν στο εκκλησιαστικό γεγονός να είναι ένθερμοι υποστηρικτές του πολιτικού γάμου αλλά και του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, από το 1896 κιόλας, ζητούσε να καθιερωθεί ο πολιτικός γάμος. Σήμερα, θα υποστήριζε, νομίζω, και το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Ακριβώς για να είναι σαφής και θεσμοθετημένη η καισαρική διαφορά που χωρίζει τις συμβάσεις της οργανωμένης συλλογικότητας από τους όρους-όρια ζωής της εκκλησίας.

Οταν η εκκλησία μιλάει για «μυστήριο» αναφέρεται στην ανυπότακτη σε αντικειμενοποιήσεις υπαρκτική δυναμική «εγκεντρισμού» των αναγκαιοτήτων της φύσης στην ελευθερία της σχέσης: η ενστικτώδης, ορμέμφυτη ανάγκη εντάσσεται, ως άθλημα ελευθερία, στη σκόπευση της ζωής ως αγαπητικής κοινωνίας. Το μυστήριο της Ευχαριστίας, για παράδειγμα, θέλει να ελευθερώσει τη ζωτική ανάγκη της τροφής και του ποτού από τη φυσική αναγκαιότητα της ατομικής αυτοσυντήρησης να την αναδείξει σε ελευθερία αγαπητικής κοινωνίας της ζωής και της ύπαρξης. Αντίστοιχα, και το μυστήριο του Γάμου εντάσσει τη σεξουαλική σχέση και τη συμβίωση στη δυναμική του αθλήματος αυθυπέρβασης και αυτοπροσφοράς που εικονίζεται στην ερωτική σχέση του Θεού με τον άνθρωπο («εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν», όπως λέει το τελετουργικό).

Οι Χριστιανοί που μετέχουν στο μυστήριο του ευχαριστιακού δείπνου δεν ζητάνε να ακυρωθεί κάθε άλλο δείπνο, κάθε άλλη λήψη τροφής. Και όσοι χριστιανοί μετέχουν στο μυστήριο του Γάμου δεν απαιτούν να θεωρείται μόνο ο δικός τους γάμος νόμιμος και κάθε άλλος γάμος «παλλακεία και πορνεία». Δυστυχώς, υπάρχουν και τραγικά αθεολόγητοι επίσκοποι, όπως και μικρονοϊκού ηθικισμού ζηλωτές, που θεωρούν τον εκκλησιαστικό γάμο σαν θρησκευτική νομιμοποίηση της «αμαρτωλής» καθεαυτήν σεξουαλικότητας. Γι' αυτό και μάχονται να καταστήσουν υποχρεωτικό για όλους το ευτελισμένο θρησκευτικό φολκλόρ της φιέστας με το νυφικό και τα κουφέτα, το ρύζι και τον χαβαλέ.

Δεν θα ήταν αυθαίρετο να ισχυριστεί κανείς ότι η χρεοκοπία του θεσμού του γάμου σήμερα και η σαρωτική αύξηση των διαζυγίων οφείλονται, σε σημαντικό ποσοστό, στην αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού Μυστηρίου του Γάμου: Ο ασκητικός χαρακτήρας του έρωτα, το άθλημα της αυθυπέρβασης και αυτοπροσφοράς, δεν λειτουργεί σαν μέτρο και κριτήριο ποιοτικής αποτίμησης της σχέσης.

"Η Καθημερινή", 16/03/2008

Οργίζομαι, άρα ελπίζω - ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

Για πρώτη φορά στα διεθνή χρονικά ο αμερικανικός παράγων εμφανίστηκε να επιδιώκει απροκάλυπτα την άνοδο αρχηγού κομμουνιστικού κόμματος στην εξουσία διακυβέρνησης ευρωπαϊκού κράτους – της Κύπρου. Το γεγονός δεν προβλημάτισε ούτε σκανδάλισε την πλειονότητα του εκλογικού σώματος των Ελληνοκυπρίων.

Προφανώς, η συμπάθεια δεν ήταν ιδεολογική ούτε προσωπική. Οταν παραμονές του δημοψηφίσματος του Απριλίου 2004 ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κόλιν Πάουελ είχε, προκλητικότατα, απευθείας τηλεφωνικές ερωτοτροπίες με τον κ. Χριστόφια, ο στόχος ήταν κιόλας σαφής: Ο κομμουνιστής κομματάρχης ήταν περισσότερο εύχρηστος στον αμερικανικό παράγοντα από τον τότε πρόεδρο Τάσσο Παπαδόπουλο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η υπερψήφιση του Σχεδίου Ανάν.

Μετά το δημοψήφισμα, ο κυπριακός Τύπος είχε φέρει στο φως (Οκτώβριος 2004) τα ποσά, πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, που επίσης απροκάλυπτα ο αμερικανικός παράγων είχε διαθέσει στην Κύπρο ενισχύοντας την προπαγάνδα για θετική ψήφο στο Σχέδιο Ανάν. Και σε ελλαδικές εφημερίδες είχε δημοσιευτεί (Ιούνιος 2005) η αποκαλυπτική ακριτομύθια του υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ για ευρωπαϊκά θέματα Daniel Fried, που είχε πει στις 26.6.2003:

«Οταν προσπαθούσαμε να πείσουμε την Τουρκία να επιτρέψει τη διέλευση στρατιωτικών μας δυνάμεων μέσα από το έδαφός της για να φτάσουμε στο βόρειο Ιράκ, της προσφέραμε τρία ανταλλάγματα: Αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια σε χορηγίες και δάνεια. Την έναρξη διαπραγματεύσεων για την είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και την Κύπρο μέσω του Σχεδίου Ανάν (and Cyprus in the form of the Annan Plan)».

Τίποτε από αυτά δεν προβλημάτισε ούτε σκανδάλισε την πλειονότητα του εκλογικού σώματος των Ελληνοκυπρίων την προπερασμένη Κυριακή. Ηξεραν ότι αν κατορθωθεί να φύγει από τη μέση ο πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος, οι Αμερικανοβρετανοί θα επαναφέρουν, σε ελάχιστο χρόνο, καμουφλαρισμένο το «νομικό έκτρωμα» (όπως χαρακτήρισε το Σχέδιο Ανάν η επιτροπή των Ευρωπαίων συνταγματολόγων) προκειμένου αυτή τη φορά να το επιβάλουν. Οι δύο άλλοι υποψήφιοι ήταν φανερά διατεθειμένοι να δεχθούν μια «λύση» τύπου Ανάν, οπότε οι εκλογές της 17ης Φεβρουαρίου συνιστούσαν ένα και πάλι δημοψήφισμα: ΄Η επανεκλέγεται ο εγγυητής αντίστασης στην Πλεκτάνη Ανάν ή τα όσα κερδήθηκαν τον Απρίλιο του 2004 αφανίζονται. Και οι Ελληνοκύπριοι ψήφισαν αφανισμό.

Εζησαν μέσα στα τέσσερα αυτά χρόνια την απτή πιστοποίηση της αποτελεσματικότητας που έχει στις διεθνείς σχέσεις η εμμονή ενός λαού, έστω ελάχιστου αριθμητικά, στην αξιοπρέπεια και στον αυτοσεβασμό του – στην προάσπιση των πολιτικών του ελευθεριών και των αρχών του δικαίου. Οι χρησμοί των καταστροφολόγων που προφήτευαν, το 2004, εφιαλτικές συμφορές αν ο Ελληνισμός αρνιόταν να υπερψηφίσει την Πλεκτάνη Ανάν, την «τελευταία και μεγάλη ευκαιρία λύσης του Κυπριακού»(!) διαψεύστηκαν παταγωδώς. Η Κυπριακή Δημοκρατία παρέμεινε το νόμιμο κράτος της μεγαλονήσου, δεν απομονώθηκε, δεν αμφισβητήθηκε στους διεθνείς οργανισμούς.

Ουδείς αναγνώρισε το ψευδοκράτος στην κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο (–οι καταστροφολόγοι όφειλαν να ξέρουν ότι μια τέτοια αναγνώριση από διεθνή οργανισμό θα συνιστούσε αναίρεση των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, επομένως και ακύρωση του νομικού καθεστώτος των Βρετανικών Βάσεων στη μεγαλόνησο). Το κυπριακό πρόβλημα δεν έκλεισε ούτε τελμάτωσε με το «όχι» των Ελλήνων της Κύπρου στο «νομικό έκτρωμα» της Πλεκτάνης. Συνέχισε να τίθεται, ως πρόβλημα πια της Ε.Ε., με αυξημένες πιέσεις για λύση. Πλήρες μέλος της Ε.Ε. η Κυπριακή Δημοκρατία (όχι φιμωμένη «κοινότητα» στο πλαίσιο μιας καταγωγικά μη λειτουργικής «διζωνικής ομοσπονδίας») έχει λόγο και κρίσιμη ψήφο (ή βέτο) για το ενδεχόμενο ευρωπαϊκού μέλλοντος των εισβολέων και κατακτητών της.

Αγνόησαν οι Ελληνοκύπριοι ψηφοφόροι την προπερασμένη Κυριακή ότι χάρη στην έκπληξη που αποτέλεσε ο Τάσσος Παπαδόπουλος, στη στιβαρή αξιοπρέπεια και σθεναρή αποφασιστικότητα του δημοψηφισματικού «όχι», ο Ελληνισμός, για πρώτη φορά ύστερα από πενήντα τόσα χρόνια, βρισκόταν από θέσεως ισχύος στο Κυπριακό: Οι απειλές, οι από παντού εκφοβισμοί, οι απροσχημάτιστοι εκβιασμοί είχαν παγιδευτεί σε αδιέξοδο. Κάθε διαπραγμάτευση, μετά την απόρριψη της Πλεκτάνης Ανάν, θα γινόταν πια μόνο με τις προϋποθέσεις του «ευρωπαϊκού κεκτημένου» της Κυπριακής Δημοκρατίας – η Κύπρος απομακρυνόταν, επιτέλους, από τον υποχείριο των Αμερικανών ΟΗΕ. Το ψευδοκράτος ήταν αδύνατο να αναγνωριστεί, οι βρετανικές βάσεις μπορούσαν να αμφισβητηθούν οποιαδήποτε στιγμή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ως αδιανόητο κατάλοιπο αποικιοκρατικής αυθαιρεσίας χώρας - μέλους της Ε.Ε. εις βάρος άλλου εταίρου. Ρουά - ματ.

Το βάρος της ιστορικής ευθύνης για τον αφανισμό των καρπών του σθένους του Τάσσου Παπαδόπουλου δεν πέφτει μόνο στους Ελληνοκύπριους ψηφοφόρους της 17ης Φεβρουαρίου 2008. Το μοιράζεται και ο ελλαδικός Ελληνισμός: Ο αθηναϊκός Τύπος και τα τηλεοπτικά κανάλια έθαψαν τις κυπριακές εκλογές, κυριολεκτικά, σαν να επρόκειτο για ανάδειξη νομάρχη σε ασήμαντη νομαρχία.

Δεν εμφανίστηκε η ελάχιστη πολιτική ανάλυση ή αναφορά στη δραματική κρισιμότητα που είχαν αυτές οι εκλογές για τον σύνολο Ελληνισμό, για το ιστορικό του μέλλον. Ελειψε και η παραμικρή κριτική πληροφόρηση τουλάχιστον για τις διαφορές των τριών υποψηφίων σε επίπεδο τεκμηρίων ικανότητας και ανθρώπινης ποιότητας, πολιτικής συνέπειας, νοημοσύνης και σοβαρότητας.

Το σκανδαλωδέστερο ίσως: Ούτε δημοσιεύτηκε ούτε σχολιάστηκε το γεγονός ότι ο εξ απορρήτων «επικοινωνιολόγος» σύμβουλος του πρωθυπουργού της Ελλάδας, ο σε καθημερινή βάση συνομιλητής του, κατέβηκε στην Κύπρο για να οργανώσει την προεκλογική καμπάνια του κ. Χριστόφια!

Ισως το σημαντικό δεν είναι οι ιστορικές ευθύνες, αλλά η εξελικτική ιστορική δυναμική: Μετά τους απελευθερωτικούς πολέμους 1912-13, ήρθε ο Διχασμός, η μυωπική καταψήφιση του Βενιζέλου, η μικρασιατική καταστροφή. Μετά το «Οχι» του 1940, τελευταίο δείγμα αυτοσεβασμού και αξιοπρέπειας των Ελλήνων, ο καινούργιος Διχασμός, η πολυαίμακτη παρανοϊκή ανταρσία η κατ’ ευφημισμόν «εμφύλιος».

Μετά το ισοσθενές «Οχι» των Ελλήνων της Κύπρου τον Απρίλη του 2004, η ντροπή του αυτοχειριασμού στις εκλογές του Φεβρουαρίου 2008.

Παρακμιακή φορά ιστορικού τέλους; Αν την παραδεχτούμε, ίσως ξεπηδήσει οργή, δηλαδή ελπίδα.

"Η Καθημερινή", 02/03/2008